Jedynie 6% młodych ludzi nie doświadcza FOMO – to jeden z wniosków najnowszego raportu z kolejnej edycji badania „FOMO 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem”. Jakie są inne? Zapraszamy do lektury! Eksperci NASK, wspólnie z badaczami z Wydziału Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii oraz Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego i Panelu Badawczego Ariadna przygotowali kolejny, czwarty już raport z badań dotyczących FOMO (ang. Fear of Missing Out).
Wynika z niego, że nastolatki wciąż są grupą najbardziej narażoną na lęk przed odłączeniem od sieci, informacji, zdarzeń w mediach społecznościowych. Co trzeci młody człowiek mocno odczuwa FOMO, a nie doświadcza go jedynie 6% z nich. Jakie inne spostrzeżenia płyną z badania?
Czego boimy się w sieci
Raport jest efektem kolejnej edycji badań „FOMO 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem”, zrealizowanych na reprezentatywnej grupie polskich internautów (powyżej 15 lat, technika: CAWI – ang. Computer Assisted Web Interview). Warto przypomnieć, że raporty z 2018, 2019 oraz z 2021 r. –FOMO w czasie pandemii – spotkały się z ogromnym zainteresowaniem, budząc dyskusję o dobrostanie cyfrowym Polaków. FOMO okazało się tematem niezwykle aktualnym i ważnym społecznie, nie tylko ze względu na skalę jego występowania, ale też w związku z nadmiarowym użytkowaniem smartfonów, internetu i mediów społecznościowych, nomofobią oraz przeciążeniem informacjami docierającymi z mediów cyfrowych w lawinowym tempie.
– To już kolejny raport dokumentujący wyniki naszych badań. O ile w poprzedniej edycji skupialiśmy się na wątkach pandemicznych, o tyle w tej wracamy do świata cyfrowego. Sporo uwagi poświęcamy nie tylko smartfonizacji, ale także innym zjawiskom, które bardzo mocno wpisały się w kolejny, niezwykle trudny, rok 2022. Całość wieńczymy bardzo praktycznymi rekomendacjami, które – mamy wielką nadzieję – okażą się pomocne w utrzymywaniu higieny cyfrowej, tak potrzebnej w dzisiejszych, pełnych niepokoju czasach – mówi inicjatorka i koordynatorka projektu, dr hab. Anna Jupowicz-Ginalska, prof. UW.
O FOMO w najnowszym raporcie
Tegoroczny raport koncentruje się na FOMO w kontekście stresu, przeciążenia informacją, ale również na umiejętności korzystania z nowych mediów. Poza porównaniem teoretycznego ujęcia zjawiska w literaturze naukowej przed, w trakcie i po pandemii, opracowanie prezentuje zmiany w skali: występowania lęku przed odłączeniem (również w perspektywie danych demograficznych – płci, wieku, miejsca zamieszkania), powiązań z uzależnieniem od telefonów i zaangażowaniem w media społecznościowe. Raport zawiera też nowe analizy relacji FOMO z przeciążeniem informacją i nadmiarowymi zachowaniami, w tym nadużywaniem alkoholu. Kończą go rekomendacje dotyczące zachowania równowagi cyfrowej, co jest szczególnie istotne z punktu widzenia Państwowego Instytutu Badawczego NASK.
– Dbanie o cyfrowy dobrostan, w tym pokazywanie dzieciom i młodzieży, jak ważne są zdrowe nawyki w tym zakresie, nigdy wcześniej nie było tak ważne, jak w obecnych czasach. Przeciążeni nadmiarem informacji płynących z sieci, łatwo wpadamy w pułapkę przymusu bycia stale online, bieżącego śledzenia wiadomości i natychmiastowego reagowania na każde powiadomienie. W działaniach NASK skupiamy się m.in. na kształtowaniu kompetencji cyfrowych, wskazywaniu blasków i cieni korzystania z globalnej sieci. Wyniki tegorocznych badań „FOMO 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem” wskazują, że wszyscy wciąż mamy jeszcze wiele do zrobienia. Zachęcam do stawiania małych kroków, które pomogą odłączyć się od internetu, wdrażania domowych zasad korzystania z sieci i urządzeń mobilnych, abyśmy w miejsce FOMO zaczęli odczuwać… JOMO (ang. Joy of Missing Out), a więc radość z bycia poza zasięgiem – mówi Wojciech Pawlak, dyrektor NASK Państwowego Instytutu Badawczego.
Wybrane dane z badania „FOMO 2022. Polacy a lęk przed odłączeniem”:
O zjawisku Fear of Missing Out słyszał prawie co trzeci badany z grupy ogólnej (26%), nieco częściej kobiety (28% vs. 20% mężczyzn). Najmniej wiedzą o nim… najmłodsi i najstarsi respondenci (wiedzę o FOMO deklaruje co piąty nastolatek w wieku 15–19 lat i 23% osób powyżej 65. roku życia).
17% badanych doświadcza wysokiego poziomu FOMO – podobnie jak w 2021 r., kiedy najsilniej sfomowanych było 16%. Wzrósł za to nieznacznie odsetek osób o niskim poziomie lęku przed odłączeniem – co piąty badany nie odczuwa FOMO.
FOMO równie często odczuwają kobiety, jak i mężczyźni (17% z wysokim FOMO) – w poprzednich edycjach badania wśród wysoko sfomowanych przeważali mężczyźni.
Można założyć, że zakres wysokiego FOMO przesuwa się: w 2022 r. borykała się z nim niemal jedna piąta badanych między 35. a 44. rokiem życia (w 2021 r. – 21%, zaś w 2019 r. jedynie 12%).
Osoby silnie sfomowane częściej podejmują ryzykowne zachowania związane z używaniem smartfonów w sytuacjach temu niesprzyjających, np. korzystając z internetu (w tym mediów społecznościowych) podczas prowadzenia samochodu, lotu samolotem, jazdy na rowerze czy przechodzenia przez ulicę.
Wśród badanych z wysokim FOMO poziom stresu jest prawie trzykrotnie wyższy niż w grupie ogólnej – więcej niż co trzeci badany z wysokim FOMO był silnie zestresowany (34% vs. 13%).
45% osób z wysokim FOMO czuje przeciążenie napływającymi informacjami, a jedynie 3% nie ma problemu z zarządzaniem nimi. Jedynie 5% osób nisko sfomowanych zauważa u siebie przebodźcowanie nadmiarem informacji.
U 42% wysoko sfomowanych badanych występuje również wysoki poziom uzależnienia od telefonu komórkowego (w grupie ogólnej – 17%). Co ciekawe, jedynie 2% osób z wysokim FOMO nie czuje uzależnienia od smartfona.
Od użytkowania telefonu najsilniej uzależnione są osoby najmłodsze (22% badanych w wieku 15–19 lat) oraz młodzi dorośli (18%). Skala tego zjawiska najrzadziej występuje u najstarszych respondentów (najniższy wskaźnik odnotowano w grupie osób powyżej 65. roku życia).
32% fomersów zaczyna dzień od sprawdzania mediów społecznościowych, 44% z nich robi tak przed zaśnięciem. Co czwarty przegląda portale społecznościowe podczas posiłków (25%).
64% osób wysoko sfomowanych próbuje utrzymywać zdrowe nawyki korzystania z technologii, głównie poprzez własny rozwój poza siecią (55%), dbanie o relacje międzyludzkie (50%) oraz kontrolowanie czasu spędzanego online (40%).
Co drugi badany z wysokim FOMO (55%) uważa, że nie potrzebuje pomocy w dbaniu o dobrostan cyfrowy.
Czym jest FOMO?
FOMO (ang. Fear of Missing Out) to najprościej rzecz ujmując – lęk przed odłączeniem. Wraz z niezwykłym wręcz sukcesem mediów społecznościowych, które dają nam poczucie stałej obecności w życiu naszych przyjaciół oraz znajomych i ciągłego trzymania ręki na pulsie bieżących wydarzeń, zaczęliśmy obawiać się wypadnięcia z obiegu. Przekonanie, że coś ważnego ominie nas dokładnie wtedy, kiedy jesteśmy offline, coraz częściej niepokoi wielu polskich internautów. FOMO może dotknąć każdego, niezależnie od wieku, ale to nastolatki są na nie szczególnie podatne. Termin FOMO, zaproponowany już w latach 90. przez badacza i stratega marketingowego Dana Hermana, początkowo nie był wiązany z internetem. Późniejszy intensywny rozwój mediów społecznościowych dał FOMO nowe życie. Pod lupą badaczy straciło ono urok ciekawego, niegroźnego zjawiska i coraz częściej opisywane jest jako problem, który może poważnie utrudnić życie osobom nim dotkniętym.