Jak wynika z badania „Internauci 2015” przygotowanego przez CBOS, w ubiegłym roku z internetu korzystało regularnie niemal 65% Polaków. Dynamiczny rozwój technologii sprawia, że korzystamy z sieci nie tylko niemal każdego dnia, ale przede wszystkim używamy w tym celu coraz większej liczby urządzeń. Co za tym idzie, jesteśmy jeszcze bardziej narażeni na wiele zagrożeń.
Laptopy, komputery stacjonarne, tablety, smartfony, ale również konsole, czy telewizory, to urządzenia, poprzez które z siecią łączą się zarówno dorośli jak i dzieci. Co możemy zrobić, by minimalizować niebezpieczeństwa czyhające online i chronić siebie oraz bliskich przed ich konsekwencjami? Przede wszystkim stale pamiętać o zabezpieczaniu urządzeń i przestrzeganiu podstawowych zasad „cyfrowej higieny”, nie tylko w Dniu Bezpiecznego Internetu, ale przez cały rok.
Według danych z badania „Bezpieczeństwo w Internecie”, przygotowanego przez CBOS w 2015 roku, ponad połowa internautów w Polsce doświadczyła przynajmniej jednego z głównych zagrożeń wynikających z korzystania z sieci. Z roku na rok ich lista wydłuża się, wraz z pojawianiem się nowych funkcjonalności i możliwością wykonywania online kolejnych działań. Wśród najbardziej popularnych zagrożeń znajdują się aktualnie:
- szkodliwe programy lub pliki;
- nieprawdziwe informacje;
- obrażanie przez innych użytkowników oraz natrafienie na obraźliwe treści;
- poznanie osoby, która podaje się za kogoś innego;
- oszustwa i kradzieże;
- próby uzyskania lub uzyskanie dostępu do prywatnych plików, poczty e-mail czy konta w serwisie społecznościowym;
- nieprawdziwe informacje na temat użytkowników dostępne w sieci oraz podszywanie się pod użytkowników przez niepowołane osoby;
- wykorzystywanie informacji pozyskanych w sieci w sposób szkodliwy dla użytkownika.
Zagrożenia te mogą dotknąć każdego użytkownika sieci, bez względu na wiek, płeć, wykształcenie czy status społeczny. Każde z nich powiązane może być również z naruszeniem prywatności lub możliwością utraty wrażliwych danych.
Prywatność w sieci
Ochrona prywatności jest jedną z kluczowych kwestii związanych z bezpieczeństwem online. Rosnąca dostępność internetu oraz stale zwiększająca się liczba działań, jakie są możliwe przy jego użyciu sprawiają, że w sieci jest dostępna coraz większa ilość danych, na których zamieszczenie większość z nas decyduje się dobrowolnie. Dane, takie jak: adres email, data urodzenia, zdjęcia, adres zamieszkania czy numer telefonu, składają się na bazę informacji, którą chce zdobyć szereg osób i instytucji. Są one często wykorzystywane nie tylko do polepszenia jakości świadczonych usług, ale także do celów marketingowych. Brak lub nieumiejętna ochrona prywatności może sprawić, że gdy nasze dane trafią w niepowołane ręce, skutki ich wykorzystania, zarówno finansowe jak i osobiste, mogą być bardzo dotkliwe, a my sami już nigdy nie będziemy czuć się bezpiecznie w sieci. Warto zatem pamiętać o podstawowych zasadach bezpieczeństwa oraz ochronie wszystkich informacji, nie tylko na własny temat, ale również dotyczących naszych bliskich, szczególnie dzieci, które jeszcze częściej i intensywniej, niż dorośli korzystają z sieci, zapominając jednocześnie, jak wiele niebezpieczeństw czyha na stronach, w serwisach czy plikach.
Podstawy bezpieczeństwa
Ponad 90% internautów uważa, że sposób w jaki korzystają z internetu, można określić jako bezpieczny. Z danych CBOS wynika również, że Polacy chętnie korzystają z programów antywirusowych oraz systematycznie uaktualniają systemy operacyjne. Działania te, choć wpływają pozytywnie na zwiększanie bezpieczeństwa, nie są jednak wystarczające, by zapewnić skuteczną ochronę przed wszystkimi zagrożeniami. Istnieje jednak katalog kilku podstawowych działań oraz zasad, które pozwalają bezpiecznie łączyć się z siecią poprzez różne urządzenia. Należą do nich przede wszystkim:
- posiadanie stale uaktualnianych programów antywirusowych;
- wykorzystywanie sprawdzonych i bezpiecznych wyszukiwarek, posiadających ustawienia chroniące prywatność;
- instalowanie wtyczek pozwalających zarządzać ciasteczkami, chroniących przed śledzeniem aktywności;
- ustawianie unikalnych haseł dostępu;
- nieotwieranie plików niewiadomego pochodzenia;
- ograniczenie udostępniania danych;
- systematyczne skanowanie urządzeń;
- dbanie o optymalne ustawienia prywatności;
- zwracanie bacznej uwagę, na co wyrażamy zgodę.
– Większość oferowanych przez nas urządzeń umożliwia połączenie z siecią, dlatego kwestie bezpiecznego korzystania z internetu są dla nas tak istotne. Stale przypominamy klientom, o zasadach i działaniach, które pozwolą im na uniknięcie wielu zagrożeń związanych z obecnością online. Przygotowujemy również narzędzia, które ułatwiają ochronę danych znajdujących się na konkretnych urządzeniach. Oprócz na przykład aplikacji „Mobilne bezpieczeństwo”, pokazującej które aplikacje mobilne żądają od nas dostępu do informacji i funkcji telefonu, przygotowanej we współpracy z Ministerstwem Administracji i Cyfryzacji, oferujemy użytkownikom system Samsung KNOX – kilka dodatkowych warstw systemu operacyjnego Android, umożliwiających skuteczną ochronę urządzenia przed niepowołanym dostępem i atakami ze strony cyberprzestępców – powiedział Olaf Krynicki z Samsung Electronics Polska.
Edukacja najmłodszych
Według danych CBOS najmłodsi użytkownicy spędzają w sieci najwięcej czasu. Coraz częściej głównym urządzeniem, które umożliwia im dostęp do serwisów społecznościowych, maila, komunikatora czy informacji jest smartfon lub tablet. Bez względu na rodzaj urządzenia, to właśnie najmłodsi „cyfrowi tubylcy”, stanowią grupę użytkowników najbardziej narażonych na zagrożenia czyhające w sieci. O ich edukację, w zakresie bezpieczeństwa w internecie, oprócz rodziców i opiekunów, troszczy się szereg instytucji, które podejmują różne działania w tym obszarze.
Od 2004 roku, z inicjatywy Komisji Europejskiej, obchodzony jest Dzień Bezpiecznego Internetu, który ma na celu inicjowanie i propagowanie aktywności na rzecz bezpiecznego dostępu dzieci i młodzieży do zasobów internetowych oraz nagłośnienie tematyki. W tym roku obchody realizowane są pod hasłem „Lepszy Internet zależy od Ciebie”, które ma podkreślać rolę każdego użytkownika sieci w tworzeniu bezpiecznego środowiska online, i uświadamiać, że każdy z nas ponosi odpowiedzialność za to, w jaki sposób korzysta z sieci.
Inną instytucją, która również troszczy się, nie tylko o bezpieczeństwo w sieci, ale przede wszystkim o ochronę podstawowych wolności wobec zagrożeń związanych z rozwojem współczesnych technik nadzoru nad społeczeństwem, jest fundacja Panoptykon. W styczniu organizacja ta opublikowała materiał edukacyjny pt. „Wychowanie do życia w cyfrowym świecie”, dedykowany nauczycielom, wychowawcom i innym osobom odpowiedzialnym za budowanie świadomości najmłodszych obywateli w obszarze bezpiecznego korzystania z internetu i nowoczesnych technologii. Materiał ten to nieocenione źródło informacji, które można wykorzystać do przekazania dzieciom i młodzieży najważniejszych zasad bezpiecznego korzystania z sieci, ale również przybliżyć im zagrożenia, na jakie mogą napotkać w świecie online oraz możliwości skutecznej obrony. Dodatkowe materiały, w tym scenariusze lekcji są udostępniane bezpłatnie przez Fundację Panoptykon na portalu edukacyjnym Cyfrowa Wyprawka – www.cyfrowa-wyprawka.org.
– Na świecie jest ponad trzy razy więcej urządzeń podłączonych do sieci, niż użytkowników. Internet to z jednej strony szybszy i łatwiejszy dostęp do informacji, tańsze usługi czy ciekawe formy rozrywki i edukacji, z drugiej, zaś tej „ciemniejszej” ryzyko manipulacje, niebezpieczeństwo utraty danych, czy uzależnienia, zwłaszcza dla dzieci i młodzieży. W sieci bardzo łatwo jest stracić kontrolę nad informacjami o sobie i swoim życiu. Właśnie dlatego podejmujemy działania mające na celu nauczenie młodych ludzi świadomego i bezpiecznego korzystania z nowoczesnych technologii. Chętnie dzielimy się swoją wiedzą z osobami, które mają wpływ na wychowanie dzieci i młodzieży – rodzicami, pedagogami i opiekunami, i staramy się pomagać im mierzyć się z wyzwaniami, jakie niesie rozwój nowych technologii, a jednocześnie wyciągać z tego rozwoju to, co najlepsze – powiedziała Anna Obem z Fundacji Panoptykon.
Każdego dnia podczas korzystania z internetu warto uświadamiać sobie, jak ważne jest, nie tylko podejmowanie działań zapewniających bezpieczne korzystanie z sieci, ale także skuteczne zabezpieczanie własnych danych, które nie powinny być dostępne dla wszystkich, a tym bardziej nigdy nie powinny trafić w niepowołane ręce. Informacje zamieszczone w sieci rozprzestrzeniają się „szybciej niż światło” i poza naszą kontrolą, a to co dzieje się z nimi później, coraz częściej ma wpływ na zdarzenia w realnym świecie. Cyfrowe ślady, jakie pozostawimy, pozwalają nie tylko na łatwe dotarcie do nas, ale również mogą zostać wykorzystane przeciwko nam. Warto zatem czasem zastanowić się, co jeszcze możemy zrobić, by chronić siebie, swoją tożsamość oraz dane naszych bliskich i zapewnić sobie bezpieczne użytkowanie internetu, bez zbędnego narażania się na zagrożenia.