Czy technologia generatywnej sztucznej inteligencji wpłynie na kompetencje poszukiwane na polskim rynku pracy? Jak bardzo jej rozwój przełoży się na automatyzację wykonywanych zadań oraz liczbę miejsc pracy w poszczególnych sektorach gospodarki? Odpowiedzi na te i inne pytania szukają naukowcy NASK w ramach projektu badawczego realizowanego w zakresie umowy zawartej z Ministerstwem Cyfryzacji.
Jak generatywna sztuczna inteligencja będzie kształtować polski rynek pracy?
Celem projektu badawczego prowadzonego przez NASK – Państwowy Instytut Badawczy we współpracy z Międzynarodową Organizacją Pracy jest ocena potencjalnych skutków rozwoju generatywnej sztucznej inteligencji (GenAI) dla polskiego rynku pracy. Zadanie jest finansowane z dotacji celowej pozyskanej w zakresie umowy nr 5/WB/DBI/2024 z dnia 4.10.2024 r. zawartej z Ministerstwem Cyfryzacji. Końcowe wyniki projektu zostaną przedstawione w czerwcu 2025 roku.
Czy GenAI wpłynie na jakość pracy w Polsce?
Celem zadania jest zgromadzenie kompleksowych i wiarygodnych danych na temat wpływu technologii generatywnej AI na jakość pracy, w tym:
- zmian w kompetencjach wymaganych przez pracodawców,
- modyfikacji warunków zatrudnienia,
- efektywności pracy w różnych zawodach,
- liczbę miejsc pracy w poszczególnych sektorach polskiej gospodarki.
Zebrane informacje zostaną poddane analizie i zaprezentowane w formie raportu końcowego zawierającego szczegółowe wnioski, statystyki oraz prognozy. Częścią opracowania będą również praktyczne rekomendacje umożliwiające lepsze zrozumienie roli generatywnej AI w kształtowaniu rynku pracy w Polsce.
Projekt uwzględni także charakterystykę zawodów na polskim rynku pracy. Dzięki temu możliwe będzie zestawienie wiedzy i prognoz dotyczących automatyzacji, zastępowalności oraz możliwej pozytywnej transformacji poszczególnych zawodów eksponowanych na wpływ GenAI z postawami, oczekiwaniami, lękami i wzorcami zachowań uczestników badań społecznych.
Badania społeczne: korzyści i zagrożeń wynikających z rozwoju GenAI
Pierwszym etapem projektu badawczego było opracowanie „Raportu otwarcia”, który zawiera m.in. opis struktury polskiego rynku pracy wraz z potencjalnym wpływem generatywnej AI oraz zarys metodologii zastosowanej w pracach badawczych.
W dalszych etapach projektu przeprowadzono trzy badania społeczne z wykorzystaniem uzupełniających się technik ilościowych i jakościowych:
Pierwsze badanie ilościowe (metoda CAWI) zrealizowane na przełomie października i listopada 2024 r.
Aktywni zawodowo respondenci (N=1646) oceniali potencjalny wpływ GenAI na automatyzację poszczególnych zadań zawodowych (obecnych w Klasyfikacji Zawodów i Specjalności). Badanie stanowiło punkt wyjścia do opracowania indeksu ekspozycji zawodów na wpływ GenAI.
Badania jakościowe (metody IDI oraz FGI) – wywiady przeprowadzone w listopadzie 2024 r.
Uczestnikami wywiadów indywidualnych (IDI) były między innymi osoby zatrudnione na stanowiskach kierowniczych. Z kolei w wywiadach grupowych (FGI) brali udział specjaliści, technicy i inni pracownicy średniego szczebla oraz pracownicy biurowi (na podstawie międzynarodowej klasyfikacji zawodów ISCO-08). Dodatkową zmienną różnicującą respondentów była częstotliwość korzystania z narzędzi opartych na GenAI. Zrealizowano 48 wywiadów indywidualnych oraz 8 wywiadów grupowych. Badani odpowiadali na pytania dotyczące m.in. ich stanu wiedzy o GenAI, wykorzystywania narzędzi GenAI w pracy, mechanizmu wprowadzania (odgórnego lub oddolnego) takich narzędzi w firmach/organizacjach oraz opinii na temat długoterminowych perspektyw i przyszłości pracy w odniesieniu do rozwoju GenAI.
Drugie badanie ilościowe (metoda CAWI) – sondaż realizowany na przełomie listopada i grudnia 2024 r.
Badanie przeprowadzone na próbie respondentów w wieku 15+, reprezentatywnej pod względem płci, wieku oraz wielkości miejsca zamieszkania. Badani (N=3200) byli pytani m.in. o nastawienie do sztucznej inteligencji, korzystanie z narzędzi GenAI w pracy i w życiu prywatnym, a także postrzeganie korzyści i zagrożeń wynikających z rozwoju GenAI. Wyniki badania pozwolą na poznanie spektrum wielu zmiennych (świadomości, nastawienia, oczekiwań, lęków, opinii) związanych z generatywną sztuczną inteligencją i rynkiem pracy w Polsce.
Raport końcowy, podsumowujący wszystkie działania badawcze przeprowadzone w ramach projektu, zostanie opublikowany w czerwcu 2025 roku. Ma być syntezą danych pozyskanych z pakietu badań ilościowych i jakościowych, a także będzie zawierać oparte na wynikach międzynarodowych badań modele dotyczące obecnego oraz przyszłego wpływu technologii GenAI na polski rynek pracy. Pozwoli to zestawić wiedzę i prognozy w obszarze automatyzacji, zastępowalności oraz ewentualnej pozytywnej transformacji poszczególnych zawodów eksponowanych na wpływ GenAI z postawami, oczekiwaniami, lękami i wzorcami zachowań uczestników badań społecznych.
Zmieniające się realia rynku pracy – praktyczne wskazówki
Dane zebrane w ramach projektu pozwolą nie tylko na usystematyzowanie wiedzy na temat wpływu technologii generatywnej sztucznej inteligencji na polski rynek pracy, ale także na jej znaczące poszerzenie wśród kluczowych grup, takich jak administracja publiczna, przedsiębiorcy oraz obywatele. Dzięki temu wszyscy interesariusze będą mogli lepiej zrozumieć mechanizmy transformacji zawodów, które wynikają z automatyzacji napędzanej rozwojem generatywnej AI. Analizy dostarczą praktycznych wskazówek dotyczących adaptacji do zmieniających się realiów na rynku pracy, wskażą potencjalne obszary ryzyka oraz szanse związane z wdrażaniem nowych technologii, a także przyczynią się do bardziej świadomego kształtowania polityk publicznych, strategii biznesowych oraz indywidualnych ścieżek rozwoju zawodowego.