Rząd przyjął nowy „Program Zintegrowanej Informatyzacji Państwa”. Dlaczego to ważne? Polska informatyzuje się intensywnie od blisko dekady. W poprzedniej unijnej perspektywie finansowej (2007-13) wydaliśmy na ten cel ok. 4 mld zł. Pieniądze te nie zostały jednak wydane efektywnie. Obywatele nie mają z tego korzyści takich, jakie przy takiej skali wydatków mieć powinni.
Prosty przykład: w Polsce mamy obecnie 134 Centra Przetwarzania Danych. Dla porównania – największy portal społecznościowy, który ma blisko dwa miliardy użytkowników na całym świecie ma takie centra cztery. Szacunkowe koszty utrzymania 20 polskich centrów to ok. 220 mln zł rocznie (59 mln zł to wydatki na sam personel). Istotny jest przy tym fakt, że wykorzystanie istniejących tam zasobów przestrzeni dyskowej to zaledwie 55 proc.
Inny przykład: pozyskiwanie oprogramowania biurowego dla urzędników (pakiety Office Microsoft czy systemy Windows). Kwota przeznaczana na takie oprogramowanie mogłaby okazać się mniejsza, gdyby wziąć pod uwagę rzeczywiste potrzeby urzędów, które często kupują programy w najszerszej i najbardziej zaawansowanej wersji, podczas gdy rozwiązania podstawowe czy wręcz darmowe z powodzeniem wypełniłyby wszystkie potrzeby urzędników. To przykład z bardzo bliskiej perspektywy, dość trywialny, a jednak powodujący w skali Państwa ogromne realne koszty.
Dlaczego obserwujemy takie sytuacje?
Do tej pory brakowało spójnej i przemyślanej strategii informatyzacji państwa. Ocena postępów w tym zakresie w ostatnich kilku latach nie wypada niestety dobrze. Wynika z niej, że popełniono wiele błędów:
- zasoby informacyjne Państwa są zamknięte dla Obywateli – jest to ograniczenie dla ich uczestnictwa w życiu publicznym
- gromadzone dane nie są ponownie wykorzystywane – to z kolei ograniczenie dla biznesu
- systemy i rejestry wzajemnie się „nie widzą” i „nie komunikują” ze sobą – dla obywateli i administracji to realne utrudnienie
- zarządzanie zasobami informatycznymi jest rozproszone i zdecentralizowane – dla państwa np. brak kontroli nad wydatkami
- te same informacje gromadzone są równolegle i powielane – to marnotrawstwo sił, zasobów i środków publicznych
- fundusze na informatyzację wydatkowane są nieracjonalnie i nieefektywnie – powinny służyć rozwojowi gospodarczemu kraju
- po stronie administracji brak kompetencji w zakresie zamawiania, projektowania, budowy i utrzymania systemów informatycznych – w praktyce oznacza to asymetrię pozycji państwa w stosunku do firm informatycznych, u których są kupowane systemy.
W konsekwencji naraża to kraj na ponoszenie nieuzasadnionych kosztów i kupno niedoskonałych systemów.
Aby tych wszystkich błędów uniknąć, potrzebne jest nowe podejście do informatyzacji Państwa. Temu właśnie ma służyć przyjęty przez rząd dokument i w takim właśnie kierunku zmierzają dziś wszystkie prace prowadzone w Ministerstwie Cyfryzacji. Ale by procesy te mogły zachodzić sprawnie, potrzebne jest dostosowanie strategii informatyzacji państwa do obecnej rzeczywistości prawnej i organizacyjnej, a przede wszystkim technologicznej. Konieczne jest nowe spojrzenie na cyfryzację przez pryzmat zarządzania jedną z dziedzin administracji publicznej. W związku z powyższym potrzebne jest działanie kompleksowe i skupione na zarządczym podejściu do zasobów IT państwa.
Stawiając sobie za cel naprawienie istniejącej sytuacji i zapobieżenie podobnym problemom w przyszłości, Program Zintegrowanej Informatyzacji Państwa został poddany ewaluacji w wyniku której zaproponowano konkretne działania naprawcze odzwierciedlone w nowej wersji programu. W perspektywie wydatkowania ostatniej transzy finansowania unijnego na informatyzację Państwa w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa, sprawą kluczową jest stworzenie fundamentu dla dalszych działań w postaci spójnego, logicznego i sprawnego systemu informacyjnego państwa. Fundament ten pozwoli dostarczać e-usługi na poziomie krajowym i europejskim w sposób efektywny pod względem jakości i kosztów. Program jest zatem kluczowym dokumentem wyznaczającym kierunki informatyzacji państwa w kontekście wydatkowania środków publicznych pochodzących m.in. z Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa.
Podkreślić należy, ze zaktualizowany Program będzie też punktem odniesienia dla opiniowania projektów informatycznych kierowanych do rozpatrzenia przez Komitet Rady Ministrów do spraw Cyfryzacji, który dokonuje ich oceny pod kątem zgodności ze strategicznymi kierunkami rozwoju w obszarze informatyzacji.
Przede wszystkim Program zakłada centralizację zarządzania infrastrukturą teleinformatyczną oraz integrację zasobów, jakie państwo ma w swoim ręku. Chodzi o odzyskanie kontroli nad procesem informatyzacji, a przez to realne oszczędności. Pomóc ma w tym Główny Informatyk Kraju (to nie nowe stanowisko czy urząd, ale zestaw narzędzi, które pozwolą Ministrowi Cyfryzacji zapanować nad przebiegiem procesów cyfryzacyjnych w skali całego kraju).
Efektem takiego działania ma być stworzenie sprawnego i spójnego systemu, który przyczyni się nie tylko do rozwoju gospodarczego kraju, ale przede wszystkim do wygody obywateli. Obywatele i przedsiębiorcy powinni mieć możliwość załatwienia niemal każdej czynności administracyjnej w dogodnej dla siebie porze, bez konieczności wypełniania powielających się druków i wychodzenia z domu.
Produktami realizacji PZIP będą:
- jedna brama informacyjno-usługowa do administracji publicznej;
- możliwość wykorzystywania zarówno prywatnych jak i publicznych eID do uwierzytelniania w systemach administracji publicznej;
- referencyjny model przechowywania i przetwarzania informacji w rejestrach państwowych (SRP);
- jednolity system elektronicznego zarządzania dokumentacją dedykowany całej administracji, w pierwszej kolejności rządowej;
- centralny rejestr usług oraz centralne monitorowanie i raportowanie dostępności usług i danych;
- narzędzie do zarządzania zasobami informacyjnymi;
- model centralizacji infrastruktury i utrzymania zasobów IT.
Realizacja Programu doprowadzi do tego, że Obywatele w rzeczywisty sposób odczują na własnym przykładzie pozytywne efekty zmiany cywilizacyjnej, jaką niesie ze sobą cyfryzacja oraz poczują ułatwienia w realizacji usług związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Przez to zaś Program pośrednio przyczyni się do wzmocnienia rozwoju gospodarczego. Jednocześnie realizacja projektów związanych z wdrożeniem nowych usług elektronicznych, budową lub unowocześnianiem systemów teleinformatycznych korzystnie wpłynie na rozwój branży IT, jako całości.
Celem Programu jest również to, by Obywatele zyskali dostęp do przejrzystej i sprawnej i nowoczesnej administracji, umożliwiającej czynny udział w procesach, które stanowią podstawę rozwoju społecznego i gospodarczego.