Internet w szkole i edukacji, tożsamość sieciowa, zachowania ryzykowne i cele użytkowania to tylko niektóre obszary prezentowane w najnowszym raporcie z badań „Nastolatki 3.0.” wydanym przez NASK. Wynika z niego, że życie cyfrowe nastolatków jest bardzo podobne to realnego. Nadal, jeśli tylko mogą, głównie grają, oglądają filmy, słuchają muzyki i podtrzymują kontakty towarzyskie, ale też uczą się, pogłębiają zainteresowania i poznają świat z jego lepszych i gorszych stron.
– Instytut NASK przeprowadza takie badania po raz drugi. Chcieliśmy dowiedzieć się, jak młodzi ludzie funkcjonują w świecie internetu. Co jest dla nich ważne, w jaki sposób korzystają z zasobów sieci, jak komunikują się między sobą i ze światem dorosłych. Internetowy portret dzisiejszych polskich nastolatków, to obraz będący istotną wskazówką dla tych wszystkich, którzy dziś kształtują obraz polskiego internetu, polskiej szkoły czy rynku pracy. Bez takiej wiedzy planowanie i realizacja nowych programów, zmian w edukacji byłoby bardzo trudne. – mówi dyrektor Pionu Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w instytucie NASK Marcin Bochenek.
Około 30 proc. nastolatków pozostaje on-line cały czas, niezależnie od zmian miejsca pobytu. 93,4 proc. codziennie korzysta z internetu w domu. Przede wszystkim do komunikacji ze znajomymi ze szkoły. Dominujący odsetek stanowią również kontakty ze znajomymi spoza szkoły (85,4 proc.). Stały kontakt („kilka razy dziennie”) za pośrednictwem internetu ze swoim chłopakiem/dziewczyną deklaruje 45,4 proc. badanych.
Niestety, życie towarzyskie w sieci obciążone jest takimi samymi wadami jak w realu. Wielu spośród badanych ma styczność z cyberprzemocą. – Najczęstszymi, obserwowanymi przez młodzież negatywnymi zjawiskami, są: wyzywanie ich znajomych (59,7 proc. deklaruje że się z tym zetknęła) oraz poniżanie ich i ośmieszanie (58,1 proc.). Rozpowszechnianie kompromitujących materiałów na temat swoich znajomych zauważyło 33,3 proc. badanych. Straszenie znajomych zaobserwowało 34,2 proc. badanych osób, a ich szantażowanie za pośrednictwem internetu aż 24,4 proc. Dość częste są także próby podszywania się pod inne osoby. Takie obserwacje deklaruje 40,5 proc. badanych – mówi prof. Maciej Tanaś z NASK.
Jak dodaje, niepokojące jest to, że o takich zdarzeniach młodzież rzadko powiadamia rodziców lub nauczycieli. 39 proc. w takiej sytuacji po prostu nie robi nic. A ekspozycja na prześladowanie może mieć realne, niekiedy poważne konsekwencje. – Internet jest miejscem, które pomaga nastolatkom zaspokajać ich potrzebę przynależności i akceptacji społecznej oraz budować swój wizerunek i przestrzeń społeczną. Permanentny dostęp do internetu stał się trwałym atrybutem osobistej przestrzeni czy interakcji społecznych, a dostęp do wirtualnej sieci pozycjonuje nastolatka w hierarchii rówieśników oraz może wpływać na jego samoocenę. To co kilka dekad temu dokonywało się w przestrzeni szkolnej i podwórkowej, obecnie zostało przeniesione na monitor smartfona i komputera. – podkreślają współautorzy publikacji dr Agnieszka Wrońska i dr Rafał Lange z NASK.
A należy pamiętać, że już dzieci korzystają z internetu samodzielnie, a wiek inicjacji sieciowej stopniowo się obniża. Dzisiejsi gimnazjaliści zaczynali świadomie korzystać z internetu w wieku 9 lat (mediana). Natomiast obecni licealiści rozpoczęli korzystanie z internetu w wieku 10 lat (mediana).
Autorzy oceniają, że czas spędzany w internecie przez młodzież będzie się wydłużał za sprawą rosnącej liczby usług oferowanych on-line. Aby spędzali ten czas możliwie jak najbezpieczniej i najbardziej wartościowo, potrzebują mądrego wsparcia ze strony dorosłych. Na razie badania pokazują, że nie otrzymują go dostatecznie dużo.
– Zadaniem osób dorosłych jest wprowadzanie dzieci w nowe przestrzenie społeczne. Przewodnictwo to powinno polegać na kontroli, wyjaśnianiu, segmentowaniu nowych treści i znaczeń. Tymczasem młode pokolenie zostało „opuszczone” przez dorosłych w przestrzeni wirtualnej. Współczesny nastolatek-internauta poznaje internet (z jego treściami i interakcjami), w sposób niekontrolowany i nieuporządkowany. Treści, z którymi się tam spotyka, nie są przez jego rodziców i nauczycieli obserwowane i filtrowane – piszą w raporcie dr Agnieszka Wrońska i dr Rafał Lange
Informacja o badaniach
Ogólnopolskie badania młodzieży „Nastolatki 3.0” zostały zrealizowane przez Pracownię Edukacyjnych Zastosowań Technologii Informacyjno-Komunikacyjnych NASK. Badania te są poszerzoną kontynuacją empirycznej eksploracji badań „Nastolatki wobec Internetu” z 2014 roku, które zostały zainicjowane i podjęte na zlecenie Rzecznika Praw Dziecka, a przeprowadzone przez NASK i Pedagogium WSNS.
Dzięki zastosowaniu podobnej metodologii w obydwu badaniach (metoda i technika, populacja, sposób doboru próby) stworzono fundamenty pod pierwszą w Polsce, kompleksową i systematyczną procedurę obserwacji i pomiaru postaw nastolatków wobec internetu. Istotne różnice pojawiły się w zakresie przyjętych celów, zbiorze problemów badawczych i zmiennych, a także zastosowanych narzędzi. Zawierały one najważniejsze pytania z kwestionariusza z 2014 roku wraz z obszernym zestawem nowych pytań i odpowiadających im kafeterii.