Każda firma obracająca towarami niebezpiecznymi lub wrażliwymi dochodzi do momentu, w którym musi sobie zadać kilka pytań: w jaki sposób można zoptymalizować ich transport, jednocześnie zmniejszając jego koszty? Czy powinien on być organizowany i zarządzany wewnątrz organizacji, czy może lepiej jest kupować takie usługi od firm zewnętrznych? W którym z tych modeli koszty transakcyjne będą mniejsze? Czy istnieją rozwiązania, które pozwolą monitorować losy towarów po opuszczeniu magazynu?
Wszystkie te zagadnienia były poruszane podczas konferencji Przewóz Towarów Niebezpiecznych 2021, która w tym roku została zorganizowana na platformie Microsoft Teams.
Outsourcing się opłaca
Przedsiębiorcy z całego świata szukają sposobów nie tylko na bezpieczny, ale i relatywnie tani przewóz dóbr wrażliwych. Do dyspozycji są różne sposoby transportu, a także technologie, które mają te procesy usprawnić. Wybór najkorzystniejszej oferty transportu towaru do kontrahenta, poszukiwanie ofert, analiza opcji, a także negocjacje i ostatecznie dopilnowanie realizacji umowy transportu zgodnie z ustaleniami pociągają za sobą istotne koszty. Właśnie ekonomią kosztów transakcyjnych zajmował się brytyjski ekonomista Ronald Coase, laureta Nobla z 1991 roku. Stwierdził on, iż na dojrzałym, konkurencyjnym rynku, gdzie produkty lub usługi są ustandaryzowane, taniej jest kupować je na zewnątrz niż budować struktury wewnątrz organizacji. Choć z teorii Coase jasno klaruje nam się odpowiedź na jedno z zadanych wyżej pytań, temat ten nie jest tak prosty, jak mogłoby się wydawać. Istnieje bowiem wiele czynników, takich jak automatyzacja, standaryzacja, kapitał społeczny czy zaufanie do technologii, które w odpowiedni sposób wykorzystywane mogą usprawniać i jeszcze bardziej zmniejszać koszty transakcyjne w transporcie towarów.
Transport a technologia
Aby odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób technologia może pomóc w optymalizacji kosztów transportu towarów niebezpiecznych, warto wrócić do podstaw informatyki. Rozwój IT można zaobserwować na podstawie 3 praw empirycznych. Prawo Moore’a mówi o tym, że co 18 miesięcy podwaja się pamięć i moc obliczeniowa procesorów i mikrokontrolerów. Oznacza to również, że co 18 miesięcy cena takich układów zmniejsza się dwukrotnie. Dzisiaj zauważamy to np. na rynku smartfonów. Prawo Gildera głosi, że przepustowość łączy rośnie znacznie szybciej niż moc obliczeniowa komputerów. Natomiast prawo Metcalfe’a wskazuje na to, że użyteczność sieci rośnie w postępie geometrycznym wraz z liczbą podłączonych użytkowników. W rezultacie tych procesów wyłoniła się chmura obliczeniowa. Coraz więcej rzeczy jest ze sobą połączonych i łatwiej jest korzystać z pewnych zasobów i aplikacji w sposób zdalny. Zauważamy również więcej tanich, usieciowionych układów scalonych, takich jak sensory, beacony, mikrokontrolery (MCU), RFID, czy chipy NFC, które razem tworzą ekosystem Internetu rzeczy. Dane pobierane przez te czujniki możemy analizować za pomocą zaawansowanych algorytmów, np. wykorzystując sztuczną inteligencję, która już dzisiaj może być stosowana bezpośrednio w czujnikach, czyli na brzegu sieci.
Technologia, a optymalizacja kosztów…
Inteligentne mikrokontrolery, o których mowa powyżej, można wykorzystać do optymalizacji kosztów przewozu towarów niebezpiecznych. Przykładem jest uruchomiony przez Ministerstwo Finansów System Elektronicznego Nadzoru Transportu SENT. Polega on na monitorowaniu przewozu wraz z geolokalizacją towarów wrażliwych z dokładnością do 30 sekund. Celem wdrożenia systemu było zwiększenie bezpieczeństwa i zgodności z prawem obrotu tzw. towarami wrażliwymi m.in. paliwami, alkoholami, tytoniem czy lekami. Zastosowanie systemu SENT pozwala monitorować ponad 15 000 pojazdów w tym samym czasie, dzięki czemu w pierwszym okresie wykryto 6 000 nieprawidłowości w transporcie. Skalę nieprawidłowości można próbować odgadnąć, biorąc pod uwagę, że po zastosowaniu systemu SENT, eksport oleju rzepakowego spadł o 70%, a olejów smarowych o 50%, co sugeruje, że transakcje te nie miały odzwierciedlenia w rzeczywistym obrocie towarami.
… i rozwój gospodarczy krajów i regionów
Rozpatrując wykorzystanie technologii w przewozie towarów wrażliwych warto również wziąć pod uwagę perspektywę międzynarodową i to, jak transport może kształtować się w najbliższych latach. Unia Europejska, a także inne rynki konkurencyjne, takie jak Chiny czy Rosja, na skutek różnych procesów gospodarczych, coraz częściej zaczynają wykorzystywać intermodalne korytarze transportowe. Stosowanie nowoczesnych technologii w ciągach komunikacyjnych może nie tylko obniżyć koszty, ale także uatrakcyjnić polskie korytarze przedsiębiorcom z innych krajów.
Korytarze transportowe przynoszą gospodarkom państw, w których się znajdują, wiele korzyści. London School of Economics zrealizowało badanie na temat linii kolejowych w Niemczech. Ekonomiści zauważyli, że jednoprocentowy wzrost dostępu do rynku generowanego przez kolej przekłada się na wzrost PKB o 0,25% w otoczeniu około 50 km od stacji węzłowej. Podobnej analogii można się doszukiwać w organizacji korytarzy transportowych dla różnych rodzajów towarów wrażliwych, niebezpiecznych i innych towarów (np. żywności i płodów rolnych), które muszą być transportowane w pewnym reżimie (np. z zachowaniem odpowiedno niskiej temperatury i wilgotności). Systemy zdalnego monitorowania i nadzoru można również wykorzystać w ramach transportu np. na powstającej właśnie ViaCarpatia, łącząca Kłajpedę na Litwie z Salonikami w Grecji lub na równoległych szlakach kolejowych, co znacząco może usprawnić transport międzynarodowy w ramach Trójmorza i przynieść regionowi prosperitę.