Może się to wydawać wręcz nieprawdopodobne, ale historia świata bez kropki wyglądałaby zupełnie inaczej. To małe i – na pierwszy rzut oka – niewiele znaczące „coś” często było symbolem przełomu w rozwoju ludzkości. Jak się bowiem okazuje, kropka popchnęła naprzód matematykę, ułatwiła porozumiewanie się, otworzyła drzwi do cyberprzestrzeni, a ta kwantowa wprowadziła zupełnie nową jakość w elektronice użytkowej. Ale po kolei…
Oznaczenie niczego
Zero jako osobna liczba, z wszelkimi jej właściwościami, musiało poczekać na odkrycie znacznie dłużej, niż inne liczby. Nie znali go np. starożytni Grecy, którzy przecież, dzięki opracowaniu zasad logiki i geometrii, położyli fundamenty matematyki. Z początku zero funkcjonowało jako element pozycyjnego zapisu liczb – stanowiło puste miejsce. Ale wyobraźmy sobie kłopoty z odczytaniem liczby 200103, zapisanej jako 2 1 3. Zbyt wiele tu pola do interpretacji. Ile zer wstawić w poszczególne wolne przestrzenie? Dlatego ktoś wpadł na genialny pomysł i liczbę zer zaczął oznaczać… tak, tak – kropkami. I to zapoczątkowało ogromny przełom w matematyce. Pozwoliło na wyemancypowanie się zera jako równoprawnej liczby i powstanie systemu dziesiętnego, jaki znamy dzisiaj. Przełomu tego dokonano w północnych Indiach. Jak dowodzą ostatnie badania manuskryptu Bakhshali, w którym poświadczony jest najstarszy znany nam zapis zera (oczywiście jako kropki), miało to miejsce w III wieku.
Koniec, a jednak początek
Interpunkcja, której używamy w krajach kultury łacińskiej, ustalała się w trakcie wielowiekowego procesu, zapoczątkowanego w starożytnej Grecji i Rzymie. Współczesne znaki interpunkcyjne, u schyłku starożytności lub w średniowieczu były używane zupełnie inaczej lub… jeszcze wcale ich nie było. I tak np. Rzymianie kropką oddzielali poszczególne wyrazy, nie znali zaś przecinka. U schyłku średniowiecza, na skutek wzrostu liczby klasztornych kopistów, powstał w interpunkcji taki mętlik, że często wydawcy wcale nie używali żadnych znaków przestankowych. Jak się łatwo domyślić, nie ułatwiało te lektury. Aż nastał renesans, a z nim zmiany, które respektujemy do dziś. To wtedy kropka powędrowała na koniec zdania, oznaczając jego zamknięcie. I nastał jako taki porządek, ułatwiający odczytanie zapisu tekstowego słów. Nie jest to oczywiście proces skończony. Wystarczy przypomnieć ostatnio omawianą szeroko na forach internetowych „nienawistną kropkę”, zamykającą wypowiedzi w SMS-ach czy komunikatorach internetowych. Nie jest to co prawda zmiana zasadnicza, rewolucjonizująca współczesną interpunkcję, dowodzi jednak faktu, że i w dziedzinie interpunkcji zachodzą stałe zmiany. Kto wie, jakie jeszcze znaczenie w tym obszarze przypiszemy kiedyś kropce.
Wykropkowany alfabet – a nawet dwa
XIX wiek przyniósł dalszy rozwój kariery kropki w komunikacji międzyludzkiej. W 1838 roku Samuel Morse i Alfred Vaila opracowali sposób prezentacji alfabetu, który składa się tylko z dwóch sygnałów – krótkiego i długiego. W zapisie sygnał długi reprezentuje kreska a krótki właśnie kropka. Ten prosty kod, składający się z kropek i kresek, znacznie ułatwił przekazywanie komunikatów w początkach rozwoju telekomunikacji radiowej.
Nie mniej doniosłą rolę kropka odegrała w umożliwieniu osobom niewidomym odczytania pisma. Louis Braille opracował sposób notacji alfabetu, oparty na tzw. sześciopunkcie, inaczej nazywanym znakiem tworzącym. Charakterystyczne rozmieszczenie wypukłych kropek, odpowiednio umiejscowionych w wybranych punktach danego znaku, pozwala na przypisanie go do konkretnej litery (bądź innego symbolu). Dzięki czemu przy użyciu alfabetu Braille’a można zapisać wszystko – istnieją opracowane notacje dla matematyki, chemii, fizyki czy nawet muzyki. Taki układ zaś można odczytać palcami, dzięki czemu nawet osoby niewidome mogą korzystać z udogodnień, jakie niesie z sobą pismo.
Drzwi do cyberświata
Pokaźnych rozmiarów tom można by napisać, śledząc znaczenie kropki w rozwoju Internetu. W tym miejscu wystarczy przypomnieć, jak ważną rolę, umożliwiająca orientację i poprawne odczytanie, pełni kropka w zapisie nazw domen internetowych. W najprostszych nazwach jest tylko jedna i dzieli adres www na dwie części. To, co znajduje się po jej prawej stronie ma szersze znaczenie, choć nazywane jest końcówką. Określa zaś kraj pochodzenia lub funkcję domeny. Z kolei to, co po lewej stronie, to nazwa główna domeny. Jak widać bez kropki trudno byłoby nam poprawnie odczytać adresy wielu stron internetowych, a przeglądarki internetowe i serwery w ogóle by sobie z tym nie poradziły.
W świecie kwantów
Najnowszym przełomem, który także zapoczątkowały kropki, w dodatku kwantowe, jest zmiana w technologii konstruowania ekranów. Kropki kwantowe (Quantum Dots) to mikroskopijne cząsteczki – nanokryształy. Są one kilkadziesiąt tysięcy razy mniejsze niż średnica ludzkiego włosa. Umieszczone pomiędzy filtrami kolorów a podświetleniem ekranu sprawiają, że przechodzące przez nie światło w kolorach podstawowych jest niezwykle nasycone i wyraziste. Z tego światła ekran tworzy szeroką i niezwykle realistyczną paletę barw – to tak w telegraficznym skrócie.
Technologię kropek kwantowych w telewizorach z powodzeniem wykorzystuje i rozwija firma Samsung. W najwyższej linii QLED TV zastosowano ulepszone, metaliczne kropki kwantowe, które pozwalają uzyskać znacząco rozszerzoną paletę barw z maksymalną jasnością, oddając przy tym o wiele więcej szczegółów w porównaniu do tradycyjnych telewizorów. Paleta barw obejmuje kolory wyświetlane przy różnym poziomie jasności. Przykładowo liść, w zależności od natężenia światła, może przybierać w oczach widza różne barwy, od żółtawozielonej po turkusową. Ekran telewizora QLED wychwytuje nawet najdrobniejsze różnice kolorów, co oznacza że barwy widzimy dokładnie tak, jak w rzeczywistości. Co więcej, dzięki technologii Quantum Dot telewizory QLED wyświetlają także głęboką czerń i oddają bogactwo szczegółów, niezależnie od stopnia oświetlenia danej sceny czy jasności panującej w pomieszczeniu.
Co dalej?
W tym miejscu chciałoby się postawić pytanie: jak dalej potoczą się losy kropki? Trudno jednak będzie nam znaleźć jednoznaczną odpowiedź. Śledząc poszczególne przełomowe wydarzenia z udziałem kropki możemy być niemal pewni, że jeszcze nie raz odmieni ona nasz świat, wpływając na jego historię.