Współczesny senior różni się od babć i dziadków sprzed pół wieku. Dziś 65-latek to aktywny uczestnik życia finansowego, posiada wszystkie rodzaje bankowych produktów kredytowych, a także pożyczki. Najwięcej, bo aż 65,7% wartości wszystkich swoich zobowiązań, starsi zaciągnęli na konsumpcję, spłacają przede wszystkim kredyty gotówkowe i ratalne. Średnie zadłużenie na osobę z tytułu wszystkich rodzajów spłacanych zobowiązań bankowych i pozabankowych to 10 900 zł.
Niewykluczone, że część swoich kredytów seniorzy zaciągali on-line, bo jak potwierdzają badania, aż 81% internautów w wieku 60-69 lat korzysta z bankowości internetowej. Osoby z tego pokolenia charakteryzuje jednak niepokojąca cecha: starsi są najbardziej niechętną grupą wiekową, by płacić za swoje bezpieczeństwo w sieci.
Mamy coraz większą wiedzę na temat zagrożeń i skutków kradzieży tożsamości, wymienia je niemal co drugi internauta (49%) w badaniu, zrealizowanym na zlecenie BIK. Polacy wiedzą, czym może skutkować kradzież danych, jako najpowszechniejsze ich zdaniem zagrożenia wskazują m.in. wyłudzenia kredytów (58%), kradzież pieniędzy z konta (54%), wyłudzenie abonamentu (39%).
Co trzecia osoba doświadczyła bezpośrednio lub pośrednio (osoby z bliskiego otoczenia) kradzieży tożsamości
Duże obawy respondentów nie idą jednak w parze z odpowiednimi zabezpieczeniami – niemal co piąty internauta (17%) nie stosuje haseł w urządzeniach, aplikacjach, serwisach. Aż 22% nie zmienia hasła do konta bankowego, a 27% robi to raz w roku lub rzadziej. Mimo świadomości zagrożeń, związanych z wykorzystaniem i kradzieżą tożsamości, co czwarta osoba stwierdza, że nie jest skłonna finansować żadnych zabezpieczeń (26%), a najbardziej niechętną grupą w tej kwestii są osoby starsze, w wieku powyżej 54 lat (29%), które nie chcą ponosić żadnych kosztów, choćby zakupu programu antywirusowego. Taka postawa budzi niepokój zwłaszcza, że właśnie najstarsza grupa respondentów potwierdziła (24%), że nie ma kontroli nad informacjami o sobie, które dostępne są w sieci. Dla porównania, wśród najmłodszej grupy wiekowej do 34 lat, 15% uważa, że nie ma takiej kontroli.
– Niski priorytet w zakresie przywiązywania wagi do ochrony swoich urządzeń i finansów wśród osób starszych może być skutkiem braku świadomości skali zagrożeń. Przyczyna niechęci do stosowania zabezpieczeń może wynikać z braku wystarczającej wiedzy na ten temat, a także z ostrożności w wydawaniu nawet niewielkich sum na usługi, które oferują automatyczną ochronę 24 h na dobę, przez cały rok – mówi Alina Stahl, dyrektor ds. PR i Komunikacji w Grupie BIK.
– Przykładem takiego narzędzia są Alerty BIK, dzięki nim dowiemy się od razu o próbie wyłudzenia kredytu na nasze dane, mamy szansę zapobiec kłopotom i szybko zareagować. Wystarczy założyć konto na bik.pl i aktywować usługę – to naprawdę niewiele w porównaniu do spokoju i bezpieczeństwa, jakie można zyskać. Oszczędzanie na bezpieczeństwie jest zatem pozorne, może skutkować problemami zwłaszcza, gdy idzie w parze ze zbytnią łatwowiernością i beztroską w surfowaniu w Internecie – dodaje Alina Stahl.
Aktywność złodziei danych uświadamiają statystyki z bazy Systemu Dokumenty Zastrzeżone. W ostatnim kwartale 2019 r. odnotowano 1 231 prób wyłudzeń kredytów, które podejmowane były 13 razy dziennie. Tym bardziej istotna wydaje się wiedza na temat dostępnych narzędzi ochrony, a jednocześnie aktywność we wdrażaniu nawyków zapewniających bezpieczeństwo własnych danych osobowych w internecie.
Internet łączy pokolenia
Seniorzy, choć w sieci spędzają prawie dwa razy mniej czasu niż 40-latkowie, stanowią grupę 10,7% internautów w Polsce, generują 11% wszystkich odsłon, spędzając online 17,5% swojego czasu. Analiza firmy Gemius/PBI potwierdza przyzwyczajenie do korzystania z Internetu pełnego przekroju naszego społeczeństwa. Naturalnie, każde z pokoleń korzysta z tego narzędzia w nieco inny sposób, np. młodzi 20-tolatkowie stawiają na komunikatory, ale za to strony i aplikacje bankowe mają największy zasięg w grupie seniorów – korzysta z nich aż 81% internautów w wieku między 60 a 69 r.ż.
Internet zmniejszył dystans geograficzny i kulturowy, zwiększył dostęp do wiedzy i usług, związanych z rozlicznymi potrzebami współczesnych konsumentów, zbliża pokolenia. Już nie stanowi obecnie jedynie źródła informacji, wpisał się w codzienne zwyczaje, jest na stałe obecny, a dla niektórych grup wiekowych – wręcz nieodzowny.
Według GUS przynajmniej jeden komputer w domu ma ok. 83% gospodarstw domowych w Polsce, a sam dostęp do Internetu posiada 86,7% gospodarstw domowych. Wśród przyczyn rozprzestrzeniania się internetu główną rolę odgrywa wymiana pokoleniowa, coraz więcej osób starszych korzysta z tego narzędzia samodzielnie, ale także pośrednio, przy pomocy młodszych domowników. Popularyzacji internetu służy wygoda i w związku z tym zmiana postaw w dokonywaniu zakupów w e-sklepach. Wzrósł odsetek zakupów dokonywanych w sieci, w okresie od II kw. 2018 do I kw. 2019 r. robiło je 53,9 % Polaków w wieku 16-74 lata, podczas gdy rok wcześniej odsetek ten wynosił 47,8%.
Senior „przy gotówce”
Niemal co piąta osoba wśród wszystkich polskich kredytobiorców jest w wieku powyżej 65 lat. Dzisiejszy 65-latek to aktywny uczestnik życia finansowego, posiada wszystkie rodzaje bankowych produktów kredytowych, a także pożyczki. Osoby starsze wiodą prym pośród innych grup wiekowych w udziale z tytułu umów na kredyty gotówkowe i ratalne, które stanowią 65,5% ich wszystkich zobowiązań. Pożyczki także cieszą cię zainteresowaniem starszych – stanowią one 1,8% łącznego zadłużenia seniorów.
Podsumowując, seniorzy, a więc w większości osoby korzystające ze świadczeń emerytalnych, mają największy udział w spłacie kredytów na cele konsumpcyjne pośród innych grup wiekowych. Z danych BIK za rok 2019 wynika, że wzrosła średnia kwota do spłaty. Średnie łączne zadłużenie 65-latka z tytułu kredytów bankowych i pożyczek wynosi 10.900 zł na kredytobiorcę (10 461 zł w 2018 r.). Niewiele, ale poprawiła się jakość regulowania zobowiązań w tej grupie wiekowej: udział opóźnionych zobowiązań na koniec 2019 r. wynosił 8,3% wobec 8,5% na koniec 2018 r.
Niepokoi zjawisko zapotrzebowania „na gotówkę” osób starszych, które mają wprawdzie stabilne, ale niskie dochody. Jak podaje ZUS, przeciętne świadczenie emerytalno-rentowe w pierwszej połowie 2019 r. wyniosło 2 236,84 zł.
Seniorzy wspierają się kredytami i pożyczkami pozabankowymi, finansując w ten sposób swoje koszty (np. leczenie), ale także potrzeby bliskich (np. swoich wnuków). Jak wskazują badania opinii na zlecenie Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor, aż 40% starszych pomaga finansowo swojej rodzinie, co jest wynikiem ich dobroduszności, a chęć sprawienia przyjemności często nie idzie w parze z rozsądnym podejściem do finansów.
3 porady BIK dla bezpieczeństwa
Z myślą o bezpiecznym surfowaniu, należy korzystać z dostępnych możliwych środków ochrony, zachowując przy tym szczególną ostrożność wobec swoich danych pozostawianych w internecie, niczym śladów.
W edukacji i budowaniu świadomości zagrożeń, wiek nie ma znaczenia. To co istotne, to uważność wszystkich pokoleń, użytkowników internetu bez względu na wiek, by wzajemnie przekazywać sobie wiedzę, dzielić się informacją o dostępnych narzędziach ochrony, zmieniać postawy wobec coraz bardziej wymagających zasad bezpieczeństwa, zwłaszcza ochrony danych osobowych.
Biorąc pod uwagę powyższe kwestie, BIK przekazuje seniorom, ale także pokoleniom młodszym, aktywnym na rynku finansowym, trzy uniwersalne porady, które pomogą zadbać o bezpieczeństwo swoich pieniędzy przez cały rok. Są to:
- odpowiedzialne pożyczanie – sprawdzenie historii swoich zobowiązań, czy nie rosną odsetki na zapomnianym koncie albo zaległości na karcie kredytowej – Raport BIK;
- bezpieczeństwo – bezcenna wiedzę o tym, jak dbać o swoje dane tożsamości, a w tym także jak zastrzec swój dowód osobisty w przypadku zgubienia bądź kradzieży – Zastrzeganie;
- ostrzeżenie przed wyłudzeniem – narzędzie, które m.in. chroni przed wyłudzeniem kredytu czy pożyczki i czuwa 24 h/ 7 dni w tygodniu – powiadamia sms-em lub mailem – Alerty BIK.