Reklamy na ekranie komputera to widok, do którego każdy użytkownik sieci zdążył już przywyknąć. Ich nadmiar bywa jednak uciążliwy, a w niektórych przypadkach również niebezpieczny. Natarczywe wyświetlanie się treści reklamowych może świadczyć o infekcji złośliwym oprogramowaniem typu adware. Eksperci Fortinet wyjaśniają, w jaki sposób ono działa oraz jak się przed nim chronić.
Nazwa adware odnosi się do każdego rodzaju aplikacji, która powoduje wyświetlanie się reklam na ekranie użytkownika. Jest to oprogramowanie z kategorii riskware (stwarzające ryzyko), co oznacza, że nie wszystkie jego warianty są złośliwe, lecz eksperci Fortinet zwracają uwagę na istnienie takich wersji.
– Adware może być wykorzystywany przez cyberprzestępców np. jako narzędzie szpiegujące. Przeważnie jednak na jego rozpowszechnianie decydują się producenci, którzy udostępniają stworzone przez siebie programy nieodpłatnie, a źródło dochodów stanowi dla nich wyświetlanie sponsorowanych treści. Oprogramowanie to może jednak stanowić zagrożenie dla urządzenia również w tej formie, kiedy jedyną jego funkcją jest generowanie reklam na korzyść producentów. Nie ma tu zagrożenia w postaci np. utraty danych, ale może dojść do przeciążenia systemu – mówi Jolanta Malak, dyrektorka Fortinet w Polsce.
Czy adware zawsze jest groźny?
Po uruchomieniu oprogramowanie adware zaczyna szukać informacji na temat użytkownika oraz odczytywać i analizować je, co jest przygotowaniem gruntu pod personalizację reklam. Dalszy przebieg infekcji może wyglądać różnie. Niektóre aplikacje typu adware modyfikują ustawienia systemowe, aby ułatwić sobie natarczywe wyświetlanie komercyjnych treści. Inne przekierowują użytkownika do określonych witryn, aby je w ten sposób promować.
Warto też zwrócić uwagę na istnienie wariantów adware, które – oprócz wyświetlania reklam – instalują także złośliwy i niebezpieczny kod, taki jak oprogramowanie umożliwiające przeprowadzenie ataku ransomware. W takiej sytuacji potencjalna infekcja staje się znacznie groźniejsza – przede wszystkim dla danych użytkownika.
Czy adware jest legalny?
Oprogramowanie adware może znaleźć się na urządzeniu w sposób legalny (chociaż nie do końca uczciwy) albo nielegalny. – Pierwsza opcja zakłada, że użytkownik sam pobiera program tego typu. Przeważnie wynika to z bycia wprowadzonym w błąd przez producentów innych aplikacji. Użytkownik może potrzebować wykonać konkretną czynność, np. przekonwertowanie pliku graficznego lub wideo do innego formatu. Zaczyna więc szukać odpowiedniego oprogramowania, które następnie instaluje. W trakcie instalacji, co prawda pojawia się informacja o tym, że zostanie zainstalowany adware, lecz zazwyczaj jest ona ukryta w opcjonalnych ustawieniach procesu instalacji, do których mniej doświadczeni użytkownicy nigdy nie zaglądają. Po uruchomieniu aplikacji natomiast zauważają, że na ekranie pojawia się wiele reklam produktów lub usług, które nie mają związku z pobranym programem – wyjaśnia Jolanta Malak.
Adware może też zostać zainstalowany na urządzeniu nielegalnie, zazwyczaj poprzez odwiedzanie złośliwych stron internetowych. W tym scenariuszu nieświadomy użytkownik wchodzi w interakcje z pozornie nieszkodliwą treścią, taką jak baner reklamowy. To skutkuje przeniesieniem go na złośliwą stronę z treściami mającymi na celu zmanipulowanie i zdezorientowanie użytkownika, a przez to sprowokowanie do nieprzemyślanych kliknięć, które uruchomią proces pobierania adware’u.
Najlepszą bronią jest profilaktyka
Ekspertka Fortinet wskazuje, że do ochrony przed oprogramowaniem adware niezbędne jest posiadanie narzędzi antywirusowych z funkcją jego blokady. – Po jego zainstalowaniu użytkownik zyskuje większą kontrolę nad trafiającą na jego urządzenie zawartością, gdyż jest ono w stanie wykryć adware jeszcze przed jego pobraniem. Informuje użytkownika o podejrzanych aplikacjach i pozwala mu na podjęcie decyzji o ich usunięciu lub zatrzymaniu – mówi Jolanta Malak.
Z perspektywy użytkowników sieci, adware stanowi przede wszystkim niedogodność. Nie należy liczyć na jego zniknięcie, ponieważ jest łatwym źródłem dochodów dla stosujących je podmiotów. W związku z tym, warto rozważyć zainstalowanie profesjonalnego oprogramowania antywirusowego z funkcją blokady działania adware’u, nawet jeżeli w danym momencie nie doświadcza się problemu niechcianych reklam.